Bilim insanları gen yapısı değiştirilmiş bir domatesle D vitamini seviyelerini arttıracak domatesler yaratmanın peşindeler. Bu projenin önümüzdeki ay (Temmuz 2022)  İngiltere'de açık tarla denemeleri başlayacak. Hedef her biri D vitamininin öncüsü olan provitamin D3'ü iki yumurta veya bir çorba kaşığı ton balığı kadar içeren gen yapısı oynanmış domatesler.

Domateslerin açık alan denemelerinin önümüzdeki ay İngiltere'de başlaması bekleniyor ve başarılı olursa, önemli bir yeni beslenme kurallarıyla uyumlu bir D vitamini kaynağı sağlayabilir.

Bedenimizde kemiklerimizi, dişlerimizi ve kaslarımızı sağlıklı tutabilmek için son derece gerekli bir vitamindir D vitamini. D vitamini bedenimizde sınırlı olarak üretilip depolanmaktadır; güneşten gelen ultraviyole B ışınları en güçlü D vitamini kaynağını oluşturmaktadır ve provitamin D3’ü bedenin ihtiyaç duyduğu D vitamini formuna dönüştürür. Yeterince ultraviyole ışını alamamak ve deriyle temasının engellenmesi D vitamini sentezinin yetersiz olmasına neden olmaktadır. İşte coğrafi nedenlerle Britanyalıların yaklaşık %13-19'u düşük D vitamini seviyelerine sahiptir.

İngiltere’de sadece Nisan ve Eylül ayları arasında bunu yerine getirecek güneş ışığı vardır ve yetersizdir. Bunun yağlı balık, kırmızı et, yumurta sarısı ve mantar gibi diyet kaynaklarına veya takviyelere güvenmemiz gerektiği anlamına gelir. Birçok takviye ürün koyun yününden elde edilen lanolin içerdiğinden, bu özellikle veganlar için zordur.

Lanolin Nedir?

Lanolin yün taşıyan hayvanların yağ bezleri tarafından salgılanan bir mumdur.  Yün mumu ya da yün yağı olarak da anılır. İnsanlar tarafından kullanılan lanolin, yünleri için özel olarak yetiştirilen evcil koyun ırklarından gelir.

Southampton Üniversitesi'nde ekoloji profesörü Guy Poppy, "Sağlıklı beslenme için gereken seviyelerde Provitamin D3 biriktirmek için gen düzenlemeli domatesler birçoğumuz için daha iyi sonuç verebilir zira domatesler yaygın olarak erişilebilir ve kolayca yenen bir gıdadır.” dedi.

Genetik olarak yeniden düzenlenmiş domates bitkileri, Crispr-Cas9 adı verilen bir düzenleme tekniği kullanıldı ve mevcut bir domates geninde küçük değişiklikler yapılarak oluşturuldu. Norwich'teki John Innes Merkezi'nden araştırmayı yürüten Jie Li, "Bu, istenen bir özelliği bitkiye eklemek için, bir çift moleküler cımbızla genden hassas bir şekilde bir parça almak gibi,  diğer türlerden herhangi bir yabancı DNA eklemeksizin ve geleneksel tohum geliştirme sürecinden çok daha hızlı bir şekilde uygulanabiliyor. “ dedi.

Bu durumda, odaklanılan nokta domates bitkisinde bulunan normal bir şekilde provitamin D3'ü kolesterole dönüştüren bir enzimdi. Araştırmacılar, bu enzimi değiştirerek bu metabolik yolu bloke etmeyi başardılar yani domateslerin meyvelerinde ve yapraklarında biriken provitamin D3 ten kolesterole giden yolu.

Bir domates meyvesindeki provitamin D3 miktarının - D3 vitaminine dönüştürülürse - iki orta boy yumurtada veya 28 gram ton balığında bulunan seviyelere eşit olacağını hesapladılar. Bunu aktif D3 vitaminine dönüştürmek için meyvenin hala UVB ışığına maruz kalması gerekecek veya potansiyel olarak açık havada yetiştirilmesi gerekiyor. Bu, araştırmacıların gelecek saha denemelerinde test etmeyi planladıkları bir şey. Söz konusu araştırma Nature Plants'de yayınlandı.

Çevre, Gıda ve Köy İşleri Departmanında baş bilimsel danışman olan Prof Gideon Henderson, çalışma için, “Bir mahsulde çok özel bir değişiklik yapmak için gen düzenleme teknolojilerinin kullanımına güzel bir örnek” dedi.

Bu tür, "hassas düzenlenmiş" mahsuller, Kraliçe'nin konuşmasında belirtilen ve gen yapısı düzenlenmiş bitkilerin genetiği değiştirilmiş organizmalardan (GDO'lar) farklı şekilde muamele görmesini sağlayacak bir yasa tasarısının konusudur.  Ekilip yetiştirilmesi İngiltere’nin ayrılmak istediği katı Avrupa kurallarına tabidir.

Henderson, "Bu, geleneksel GDO mevzuatından geçebilecek, ancak mevcut düzenleyici ortamda çok yavaş bir şekilde geçebilecek ve sistemde yerini bulabilmesi on yıllar alabilecek bir ürün türünün bir örneğidir," dedi.

GDO'lardan farklı olarak, domates bitkileri diğer organizmalardan genler içermez ve teorik olarak seçici üreme yoluyla – çok daha yavaş da olsa – yaratılmış olabilirler. Bu tür mahsullere, çevre sekreterinin bu yıl yasalaşmasını öngördüğü, genetik teknoloji (hassas ürün geliştirme) tasarısı kapsamında izin verilecek ve potansiyel olarak ilk gen-düzenlenmiş gıdaların 2023 yılına kadar kullanılır hale gelmesini sağlayacaktır.

Çalışmayı denetleyen John Innes Center'dan Prof Cathie Martin, bu çalışma, gıdaların besinsel özelliklerini geliştirmek için gen düzenleme potansiyelini gösterdiğini ve aynı tekniğin herhangi bir elit domates çeşidinde benzer değişiklikler üretebileceğini söyledi. "Şirketlerin bu özelliği patent korumalı çeşitlerine tanıtabileceği gibi patent korumasının olmadığı domates çeşidi olarak Gardener's Delight'a dahil edilebileceği anlamına geliyor" dedi.

"Teknik muhtemelen biber, kırmızı biber, patates ve patlıcan gibi diğer patlıcangillerde işe yarayabilir."

Martin, bu domates türünün yetiştiricilere bir başka faydasının da, üreticilere D vitamini tabletlerine işlenmek üzere yaprakları veya olgunlaşmamış meyveleri potansiyel olarak satabilmeleridir, dedi.

The Guardian internet sitesinden haberleştirilmişti.