Devalüasyon, en teknik tanımıyla devalüasyonu uygulayan ülkenin para biriminin yabancı para birimleri karşısında değerinin düşürülmesidir. Devalüasyon yapılacak noktaya gelindiyse o ülkede enflasyon yüksektir, ekonomi dengesizdir, daha çok ithalata dayalı ya da borçlanmaya dayalı bir ekonomi yürütülmektedir ve bu yüzden para birimi ticaret yapılan para birimlerine karşı değer kaybettirilir.

Peki neden devalüasyon yapılır? İlk hedef, ülkenin ürettiği malların değerinin düşürülmesidir. Böylece ihracat gelirlerinin arttırılması hedeflenmiş olur. Yabancı ülke mallarının değeri de görece yükselmiş olduğu için ithalatın düşürülmesi böylelikle dış ticaret açığının düşürüleceği varsayılır. Ancak şu gerçek çoğu zaman göz ardı edilir. Sattığınız ürünlerin fiyatı düşürüldüğü zaman daha fazla talep oluşturulabilecek bir ürünler olması gerekiyor ki ihracat gelirleriniz artsın. Oysa tekstil ürünleri ya da gıda ürünlerinin satışlarını ülkeye katkısı olacak şekilde arttıramazsınız.  Aynı şekilde enerji ihtiyacınızı da fiyatları yükseldi diye daha az satın alma yoluna gidemezsiniz. Dolayısıyla ithal ettiğiniz ihtiyaçlarınızla ihraç ettiğiniz ihtiyaç fazlalarınız arasında anlamlı bir denge kurabilmelisiniz ki ülke ekonomisinde istikrar korunabilsin.  Gördüğünüz gibi devalüasyonun nedenlerinden biri dış ticaret açığındaki dengesizliğin giderilmesidir.

Optimum çalışan ekonomilerde piyasada bulunan para miktarı ülkenin sahip olduğu toplam kıymetlere eşit olur. Enflasyonu yüksek ülkelerde ise para arzı piyasadaki toplam kıymetlerin üzerindedir. Devalüasyonda paranın değeri düşürülerek piyasadaki para arzı ile toplam kıymetlerin değeri birbirine eşitlemeye çalışılır.

Normal ekonomilerde devalüasyona ihtiyaç duyulmaz öte yandan yapısal olarak bozuk ekonomilerde (ithalata dayalı üretimi olan ve ithal enerji kullanan ülkeler ve üretecek değerli ürünü olmayan) gerektiği zaman uygulanan devalüasyon da çözüm getirmez. Bu gibi ülkelerde çoğu zaman devalüasyon ardından enflasyon sonra tekrar devalüasyon şeklinde bir kısır döngüye girilir ve bu da gittikçe para birimin bol sıfırlı olmasına parada sıfır atmaya kadar gider…

Levent Aslan

06 Ağustos 2024