Antik bir Yunan gemi enkazından kurtarılan destansı bir mücevher ve heykel yığını AMID, dünyanın hayal gücünü ele geçirecek bir parça aşınmış ahşap ve bronzdan ibaretti. 1901'de Akdeniz'den çıkarılan Antikythera mekanizması, 2000 yıldan fazla bir süre önce geliştirilmiş, şaşırtıcı derecede sofistike bir bilgisayardı. Bir ayakkabı kutusu büyüklüğünde, yüzlerce üçgen dişle çevrelenmiş kısa ve kalın bronz dişliler, gök cisimlerinin yollarını çizmek için inşa edildi ve toplama, çarpma, çıkarma ve bölme yeteneğine sahipti - hepsi de sadece bir kolu çevirerek.

Öneminin ortaya çıkması için yaklaşık yarım yüzyıl geçecekti. O zamana kadar, dünya yeni bir tür hesap makinesi geliştirdi: bugün hala kullandığımız dijital bilgisayarlar. El kolu yerine elektrikle çalışan bu araçlar ileriye doğru atılmış büyük bir adımdı ve modern dünyayı ayakta tutacak kadar hızlı ve güçlü olduklarını kanıtladılar.

Ancak dijital bilgisayarlar her zaman iş için en iyi araç değildir. Örneğin, modern bilimin sınırlarında kullanılan matematiğin çoğu, örneğin, çözülmeyecek kadar karmaşık belirli denklemlerde, dijital teknolojiye beceriksizce dönüşüyor. Dijital bilgisayarların insan beyninin karmaşık süreçlerini taklit etmek için mücadele ettiği yapay zeka tasarımında da yeni yaklaşımlar giderek daha fazla aranıyor. Bu nedenle, en son donanım genellikle bu alanda kullanılamayacak kadar pahalı ve verimsizdir.

Antykthera mekazinzması hakkında kısa bir not ileteyim. Syracuse kuşatan ünlü Romalı General Marcellus bu işin çok kolay olacağını hesaplarken karşılarına dikilen kule şeklindeki sapanların (mancınık) ordusunu uzunca bir süre şehirden uzak tutumuştu.  Ancak Tanrıça Artemis’e saygı festivalleri sırasında şehrin savunmasını ihmal ettiler ve Syracuse MÖ 212 tarihinde Romalıların eline geçti. Marcellus, Arşimed’i canlı istemişti ancak bir asker onu kaos sırasında Arşimed’i yine matematiksel bir çalışma üzerindeyken kılıçtan geçirmişti.  Arşimed’İn odasında muhtelif dokümanlar ve bir de mekanik bir küre bulunmuştu.

Antik Yunanlı tarihçilere göre (Bunlardan biri de Cicero’dur).  MÖ 1. Yüzyılda Cicero görene kadar Marcellus’un ailesinde kaldı. Cicero’ya göre Arşimed’in küresi özel bir takdiri hakkediyordu. Çünkü o farklı hız oranlarına sahip birbirinden farklı gökcisimlerinin yerlerini doğruca tespit edebilmek için sadece küreyi çevirmek suretiyle bir yol bulmuştu.

Günümüzdeki düşünce sistematiği ile mekanik cihazların mevcut sorunlarımıza cevap vermesi pek olası değildir. Buna rağmen, günümüzün zorluklarını daha iyi karşılamak için, bilgisayar geliştirmenin en ileri noktasındaki araştırmacılar, Antikythera mekanizmasıyla günümüzün geleneksel bilgisayarlarından daha fazla ortak noktası olan analog teknikler arıyorlar. Bilgisayarın geleceğini kurtarmak için, bir patlamaya farklı bir yaklaşıma ihtiyacımız olabilir…

Son dönem Çinli bilim kurgu yazarlardan olan Cixin Liu, Üç Cisim Problemi isimli kitabında dünyanın dijital teknolojiden ziyade maddenin yapı taşlarının içerdiği sırları çözmesi gerektiğini söylemişti. Kim bilir belki başka analog yaklaşımlar belki de kuantum bilgisayarlar en karmaşık sorularımıza cevap bulabilecektir.

New Scientist web sitesinin haberinden alınmış ve yorumlandırılmıştır.

Levent Aslan.