Milli Gelirin (ya da Milli Üretimin) ölçülmesi ülkedeki ekonomik faaliyetlerin detaylandırılması ve derinlemesine fikir sahibi olmamızı sağlar. Bize ekonominin ürettiği değerler hakkında fikir veren diğer bir kavram da (GSMH) Gayri Safi Milli Hasıla’dır. GSYİH’dan farklı olarak, ülke yerleşiklerinin dünyanın neresinde üretim yaptığına bakmaksızın bir yıl içinde kazandıkları tüm gelirleri kapsar.

GSYİH örneğinde verdiğimiz gibi bu defa yabancı sermaye olarak bir başka ülkede örneğin Türkiye’de yerleşik diğer bir deyişle Türkiye merkezli bir firmanın Fransa’daki fabrikasında yaptığı üretim GSMH kapsamındadır. Gayri Safi Milli Hasıla hesaplarında üretim araçlarının sahibinin kim olduğu önemlidir. Nerede üretilirse üretilsin bu nedenle bu üretime Milli Üretim denir.

GSMH nasıl hesaplanır?

Aşağıdaki gibi bir formülle basitçe açıklayabiliriz.

GSMH = GSYİH – (Yabancı Sermaye Üretim Payı) + Türkiye’de yerleşiklerce yurt dışında yapılan üretim

GSYİH kavramını açıklarken belirttiğimiz gibi yabancı sermayenin üretim değeri (gelirleri ya da cirosu) aslında bu ülkenin ürettiği değer sayılmaz zira vergi sonrası kazancı kendi ülkesine transfer etmektedir.

Diğer bir şekilde şöyle de ifade edilir, GSMH.

GSMH = GSYİH – Yurt Dışından Elde Edilen Net Üretim Faktörü Gelirleri

Burada açıklanması gereken bir kavram daha ortaya çıkıyor ki o da Net Üretim Gelirleri. Anlamı Yurt içindeki yabancıların ürettikleri toplam değer ile Yurt içi yerleşiklerin yurt dışında ürettikleri toplam değer arasındaki farktır. Yani eğer ülke içindeki yabancı sermayenin üretim değeri yurt dışındaki Türklerin ürettikleri değerden fazla ise GSMH etkisine negatif olacaktır.

Basit bir şekilde örnekleyelim konumuzu;

Türkiye’de 2020 yılında üretilen tüm mal ve hizmetin cari fiyatlarla değeri 50000 TL olsun.  Bu yurt içinde üretilen değerin bir kısmı yabancılara aittir. Diyelim ki bu değerin de 15000 TL kısmı yabancılara ait.  Öte yandan da yurt dışında üretim yapan Türk firmalarının da yaptığı üretim 10000 TL olsun. Bu durumda GSMH nasıl hesaplanmalıdır?

GSMH = GSYİH – Türkiye’de Yabancı Üretim + Yurt Dışında Türk Üretimi

GSMH = 50000 – 15000 + 10000

GSMH = 45000 TL

GSYIH = 50000 TL

Burada şuna dikkat etmek gerekir. İncelenen bir yıllık dönem için, GSYİH eğer GSMH’dan fazla ise ülke içinde elde ettiğimiz gelirin bir kısmını kaybetmişiz demektir. Yani GSYİH değeri tek başına fazla bir değer ifade etmez. Bunu derinlemesine anlamak için GSYİH da ne olduğunu bilmek gerekiyor.

Yurt dışından çok fazla yatırım alan, ülkesinde üretmeyip üretimi yabancılara bırakan ülkelerde GSYİH her zaman GSMH’dan daha yüksek çıkabilir. Bu onların Milli Hasılalarının düşük olduğunun işaretidir.

Levent Aslan