HARCAMALAR YÖNTEMİYLE MİLİ GELİR HESABI

Bu hesaplamada milli geliri Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) olarak kullanacağız. GSYİH ‘ne olduğunu daha önceki yazılarımızda açıklamıştık. Tekrar okumak için tıklayınız.

Harcamalar yöntemiyle milli gelir hesabının formülünü yazımızın sonunda paylaşacağız ama önce bu formülü oluşturan parametreleri inceleyelim.

Bu hesaplamalar için esas olan bazı teknik sabitler aşağıdaki gibidir.

• Yaptığımız tüketim harcamalarının bir kısmı ithal ürünlere gider.
• Yatırım harcamalarının bir kısmı ithal ürünlere gider.
• Hükûmet harcamalarının bir kısmı ithal ürünlere gider.

Dolayısıyla GSYİH’nın bulunabilmesi için tüm bu harcamalardan ithal ürünlere yapılan harcamaların çıkarılması gerekir. Çünkü Gayri Safi Yurt İçi Hasıla bir ülkenin yurt içinde ürettiği mal ve hizmetlerin miktarını ve bunun karşılığında yaratılan geliri gösterir.

Şimdi bu harcamaların neleri kapsadığına bir göz atalım;

Tüketim Harcamaları, kişilerin gıda harcamalarından aldığı özel spor derslere kadar yapılan bir çok harcamayı kapsar. Bir yıldan uzun ömürlü olan mallar (dayanıklı tüketim malları) da tüketim harcamaları içindedir. Ancak finansal kurumlar tarafından satın alınan ve sonra sanayi kuruluşlarına kiraya verilen sermaye malları da tüketim harcaması sayıldığından, genellikle tüketim harcaması olduğundan fazla yatırım harcaması da olduğundan az görünür.

Hükümet harcamaları, milli savunma, yol inşası, yerel yönetimlerin harcamaları, devletin personel harcamaları gibi hükümet tarafından yapılan harcamaları kapsar.  Ancak transfer harcamaları bu harcamalar içinde değerlendirilmez. Zira transfer harcamaları bir mal veya hizmet üretilmeden bir gruba para aktarılmasıdır. Örneğin sosyal yardımlar, emekli aylıkları, işsizlik sigortaları gibi. Bunlar hükümetin harcaması gibi görünse de ülke içindeki yerleşik grupların geliridir. Bu gelir tüketim harcamalarına yöneldiği için tekrarı bu şekilde engellenmiş olur.

Yatırım harcamaları fiziki sermaye stokuna yapılan ilavelerdir. Yanlış anlaşılmasın burada bono, tahvil, hisse senedi gibi finansal araçlara yapılan yatırımlardan söz etmiyoruz. Aksine bina yapımı, fabrikaların, ofislerin inşası ve firmaların ürün stoklarına kattıkları ilavelerdir yatırım harcamaları. Ayrıca firmaların stoklarına yaptıkları ilaveler de yatırım harcamaları kapsamında değerlendirilir kamu maliyesi tarafından.

Envanterdeki artışlarla ilgili küçük bir not bir bireyin evinde kuru fasulye stoklaması tüketim harcaması iken marketin stoklaması yatırım harcaması kapsamında değerlendirilir.

Önemli bir yorum olarak şunu ekleyebiliriz yazımıza. Yatırım kavramı kapsamına gelecekte ülkenin üretme potansiyelini arttırabilecek faaliyetler alınmalıdır. Bu nedenle sadece maddi varlıklara değil insana yapılan yatırımları da içermesi gerekir zira insanımız bizim milli sermayemizdir. Oysa genel yaklaşım bu yönde değildir. Eğitime yapılan kişisel harcamalar tüketim harcamaları, devletin yaptığı eğitim harcamaları da hükümet harcamaları kalemine kaydedilir.

 Bir kişinin parasını ya da tasarrufunu yapılmış bir binayı ya da hali hazırda çalışan bir atölyeyi satın almasına ise plasman denir. Yatırım harcaması değildir. Nüans yatırım harcaması olabilmesi için “yeni” olmasındadır, var olan üretim alanları üretim araçları zaten yatırım harcaması olarak kaydedilmiştir.

İthalat harcamaları yabancı mal ve hizmetlere yapılan harcamalardır. Yani ithalat yurt içi gelirin yabancı üretime gitmesidir diğer bir deyişle yurt içi geliri azaltırken yurt içindeki harcamaların azalması anlamına gelir.

Harcamalar Yöntemiyle Milli Gelir Nasıl Ölçülür?

Tüm bu bilgilerin ışığında harcamalar yöntemiyle milli gelirimizin formülünü oluşturalım.

C = Tüketim Harcamaları

I = Yatırım Harcamaları

G = Hükümet Harcamaları

M = İthal Mallara Yapılan Harcamalar

X = İhraç Mallarına Yapılan Harcamalar

Y = Gayri Safi Yurt İçi Hasıla

Y=C+I+G+X - M

Kısaca, tüketim harcamaları, yatırım harcamaları, hükümet harcamaları, ve ihraç malları için yapılar harcamalar toplanır elde edilen toplamdan ithal mallarına yapılan harcamalar çıkarılır. Sonuç bize milli geliri verecektir.